Ogłoszenie upadłości konsumenckiej wobec dłużnika rodzić może uzasadnione obawy wierzycieli, którzy wskutek tej procedury oddłużeniowej mogą zostać pozbawieni w części (a nawet w całości) prawa do zwrotu swej należności. W niniejszym artykule poruszamy temat zaspokajania w postępowaniu upadłościowym wierzytelności alimentacyjnych, bowiem są one traktowane przez ustawodawcę w sposób szczególny.
Jak wiemy, alimenty są świadczeniem uiszczanym przez dłużnika periodycznie na rzecz (z założenia) słabszej strony stosunku prawnego (m.in. dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samo lub małżonka bądź rodzica będących w niedostatku itp.). Interesującym zagadnieniem jest więc realizacja obowiązku alimentacyjnego przez osobę, która stała się niewypłacalna i przez to ogłosiła upadłość konsumencką. Wypada odpowiedzieć na następujące pytania:
1) na jakich zasadach po ogłoszeniu upadłości dłużnik ma realizować alimenty zaległe oraz bieżące?
2) czy i w jaki sposób wierzyciel alimentacyjny (przykładowo małoletnie dziecko) musi zgłosić wierzytelność w postępowaniu upadłościowym?
3) czy możliwe jest wytoczenie upadłemu procesu o podwyższenie alimentów po ogłoszeniu upadłości?
4) czy umorzenie zobowiązań upadłego obejmie również wierzytelności alimentacyjne?
Alimenty bieżące
Na wstępie należy wyraźnie zaznaczyć, że prawo upadłościowe ustala odmienne zasady dochodzenia alimentów bieżących oraz zaległych. W sytuacji, gdy upadły przed ogłoszeniem upadłości regulował na bieżąco ustalone w drodze wyroku (ugody sądowej lub umowy) zobowiązania alimentacyjne, to zasadniczo sytuacja prawna pomiędzy uprawnionym a zobowiązanym z tytułu alimentacji nie ulegnie zmianie. Zgodnie bowiem z art. 343 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe (dalej „PrUp”) „Zobowiązania alimentacyjne ciążące na upadłym, przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości, syndyk zaspokaja (…) w terminach ich płatności, do dnia sporządzenia ostatecznego planu podziału, każdorazowo dla każdego uprawnionego w kwocie nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Pozostała część tych należności nie podlega zaspokojeniu z masy upadłości”.
Tak więc osoba uprawniona do alimentów będzie je nadal otrzymywać z tą tylko różnicą, że renta ta będzie uiszczana nie przez samego upadłego (jak przed ogłoszenie upadłości), a bezpośrednio przez syndyka. Warto zwrócić uwagę, że występuje tutaj ograniczenie kwotowe, zgodnie z czym syndyk będzie wypłacał uprawnionemu alimenty do kwoty płacy minimalnej (obecnie 4.300 zł, od 1 stycznia 2025 r. będzie to kwota 4.666 zł). Ograniczenie to służy zapobieganiu sytuacjom, w którym alimenty mogłyby zostać ustalone w zawyżonej wysokości (zwłaszcza na podstawie umowy), co uszczuplałoby prawa wierzycieli niealimentacyjnych. Z reguły jednak powyższy limit nie będzie dotkliwy dla wierzycieli alimentacyjnych. Co istotne, wierzyciele ci (ich przedstawiciele ustawowi) nie będą musieli kierować do sądu czy syndyka sformalizowanych pism by otrzymywać na bieżąco alimenty – wystarczające w tym wypadku będzie okazanie syndykowi tytułu uprawniającego do otrzymania w/w renty alimentacyjnej (np. wyroku z klauzulą wykonalności). Alimenty bieżące korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed innymi należnościami, w tym przed alimentami zaległymi.
Alimenty zaległe
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku gdy dłużnik przed ogłoszeniem upadłości opóźniał się z regulowaniem swych zobowiązań alimentacyjnych, w efekcie czego powstała w ten sposób kwota zaległości. Zaległość alimentacyjna winna być przedmiotem zgłoszenia wierzytelności wnoszonego do syndyka i będzie podlegała umieszczeniu na liście wierzytelności (w przypadku upadłości konsumenckiej w planie spłaty wierzycieli. W tym wypadku wierzyciel alimentacyjny (bądź jego przedstawiciel ustawowy, np. rodzic) składa sformalizowane pismo zatytułowane „Zgłoszenie wierzytelności”, by móc w ten sposób uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym – jest to jedyny sposób na dochodzenie roszczeń z tytułu zaległych alimentów. Pismo to można składać za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (Krajowy Rejestr Zadłużenia) albo w postaci papierowej. Pamiętamy, że alimenty wymagalne po ogłoszeniu upadłości dłużnika nie wymagają zgłoszenia, a jedynie zakomunikowania syndykowi faktu ich istnienia. Tutaj zasady są odmienne – wierzyciel zgłasza wierzytelność syndykowi, a następnie cierpliwie czeka na jej uwzględnienie (umieszczenie na liście wierzytelności / planie spłaty), co niestety zwykle trwa długo. Pewnym pocieszeniem jest fakt, że alimenty zaległe korzystają z pewnego pierwszeństwa zaspokojenia, ujęte są bowiem w kategorii pierwszej obok m.in. należności ze stosunku pracy czy rent z tytułu odszkodowań (art. 342 ust. 1 pkt 1 PrUp), ale i tak znajdują się za kosztami postępowania, zobowiązaniami masy upadłości oraz alimentami bieżącymi (art. 344 ust. 1 PrUp).
W zgłoszeniu wierzytelności należy podać:
1) imię i nazwisko wierzyciela albo jego nazwę oraz numer PESEL albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku ich braku - inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację oraz firmę, pod którą działa wierzyciel będący przedsiębiorcą, miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres oraz NIP, jeżeli wierzyciel ma taki numer;
2) określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej;
3) dowody stwierdzające istnienie wierzytelności; jeżeli wierzytelność została uznana w spisie wierzytelności sporządzonym w postępowaniu restrukturyzacyjnym, wystarczające jest powołanie się na tę okoliczność;
4) kategorię, do której wierzytelność ma być zaliczona;
5) zabezpieczenia związane z wierzytelnością;
6) w razie zgłoszenia wierzytelności, w stosunku do której upadły nie jest dłużnikiem osobistym, przedmiot zabezpieczenia, z którego wierzytelność podlega zaspokojeniu;
7) stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne lub przed sądem polubownym;
8) numer rachunku bankowego wierzyciela, jeżeli wierzyciel posiada taki rachunek.
Proces o ustalenie (podwyższenie) alimentów
Wyżej omówiono sytuacje, w których mamy już skonkretyzowany obowiązek alimentacyjny i znaną kwotę roszczenia, które jest lub powinno być realizowane na podstawie wyroku, ugody sądowej bądź umowy. Możemy mieć jednak do czynienia z sytuacjami, w których ten obowiązek nie jest jeszcze ustalony, a strony stosunku alimentacyjnego pozostają w sporze bądź wierzyciel alimentacyjny – mimo ogłoszenia upadłości przez dłużnika – dąży do podwyższenia alimentów. Ogólną regułą prawa upadłościowego jest, że jeśli zamierzamy dochodzić przed sądem roszczeń od upadłego to powództwo wytacza się przeciwko syndykowi. Jednak w wypadku roszczeń alimentacyjnych – o ich zasądzenie oraz o podwyższenie – pozew będzie skierowany przeciwko upadłemu, którego nie będzie reprezentował syndyk (art. 144 ust. 3 PrUp).
Umorzenie zobowiązań a alimenty
Warto także podkreślić, iż zobowiązania alimentacyjne – czy to zaległe, bieżące bądź przyszłe – nie będą podlegały umorzeniu w toku postępowania upadłościowego. Stanowi o tym wyraźnie art. Art. 49121 ust. 2 in principio PrUp, zgodnie z którym „Nie podlegają umorzeniu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu”.
W przypadku gdyby dłużnik po umorzeniu zobowiązań w ramach postępowania upadłościowego nie regulował zobowiązań alimentacyjnych wierzyciel będzie mógł wszcząć postępowanie egzekucyjne i egzekwować swe roszczenie.
Upadłość konsumencka - wszystkie wpisy
Chcesz porozmawiać o współpracy?
Napisz do nas na: