Jednym z bardziej praktycznych, a zarazem nieco skomplikowanych zagadnień związanych z upadłością konsumencką są konsekwencje zawarcia związku małżeńskiego z osobą, wobec której sąd uprzednio ogłosił upadłość. Pytanie kluczowe brzmi: jaki ustrój majątkowy powstaje w takim małżeństwie? Czy w jakiś sposób sytuacja upadłego wpływa na prawa i obowiązki jego małżonka? Na te pytania odpowiemy w niniejszym artykule.
Przepisy prawa nie regulują skutków zawarcia związku małżeńskiego po ogłoszeniu upadłości. W ustawie Prawo upadłościowe (dalej: „PrUp”) poruszona została jedynie kwestia wpływu ogłoszenia upadłości na istniejące już małżeństwo i panujące w nim stosunki majątkowe. Zgodnie z art. 124 ust. 1 PrUp „Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, o której mowa w art. 53 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809). Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny”. W przypadku zaś umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego, między małżonkami powstaje ustawowy ustrój majątkowy (art. 53 § 2 k.r.o.). Wobec milczenia ustawodawcy w tak ważnej kwestii prawnikom nie pozostaje nic innego, jak dokonywać stosownej wykładni prawa i uzupełniać w ten sposób luki. Z pomocą przychodzą tu również poglądy przedstawicieli nauki prawa.
Na tle omawianego problemu zarysowały się dwa stanowiska. Wedle pierwszego z nich kluczowe znaczenie mieć będzie art. 31 § 1 k.r.o., który ustanawia wspólność majątkową podstawowym ustrojem majątkowym małżeńskim. W świetle tego poglądu gdy małżonkowie pobiorą się po ogłoszeniu upadłości jednego z nich, między nimi powstanie ustrój ustawowy, czyli wspólność majątkowa. W poglądach tych wyraźnie pobrzmiewa literalna interpretacja w/w przepisów k.r.o. i ich nadrzędność wobec przepisów prawa upadłościowego. Drugie stanowisko zakłada, iż zawarcie związku małżeńskiego po ogłoszeniu upadłości zrodzi między małżonkami ustrój rozdzielności majątkowej, wykluczający istnienie majątku wspólnego. Zwolennicy tego poglądu powołują się na tzw. wykładnię systemową i funkcjonalną przepisów prawa rodzinnego i upadłościowego, podnosząc, iż konsekwencją upadłości jest wyodrębnienie majątku upadłego w celu jego likwidacji. Skoro wyodrębnienie takie następuje w przypadku istniejącego już małżeństwa, to tym bardziej winno ono być aktualne w przypadku zmiany stanu cywilnego po ogłoszeniu upadłości. Drugie z omawianych stanowisk jest bardziej praktyczne, bowiem – jak podnosi w swym komentarzu Stanisław Gurgul – pozwala uniknąć potrzeby rozstrzygania statusu majątku nabywanego przez każdego z małżonków w toku postępowania upadłościowego jednego z nich (S. Gurgul, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. 10, Warszawa 2016, str. 321).
Autor niniejszego artykułu przychyla się do drugiego z wyżej zaprezentowanych stanowisk. Jednak klientom znajdującym się w takiej sytuacji rekomenduję z ostrożności podpisanie przed notariuszem – tuż przed lub zaraz po ślubie – umowy majątkowej małżeńskiej (tzw. intercyzy), na mocy której zostanie ustanowiony ustrój rozdzielności majątkowej. Wówczas unikniemy wyżej zakreślonych wątpliwości.
Tak więc finalnie po ślubie z upadłym w małżeństwie funkcjonować będą dwa majątki osobiste. Dopóki trwać będzie postępowanie upadłościowe, składniki majątkowe nabywane przez upadłego lub jego małżonka nie staną się w ogóle przedmiotem współwłasności łącznej, lecz będą się dzielić pomiędzy majątki osobiste małżonków. Jednak tworzony w ten sposób osobisty majątek upadłego będzie zasilać masę upadłości i służyć zaspokojeniu wierzycieli.
Oczywiście zawarcie związku małżeńskiego z upadłym w żaden sposób nie będzie wpływać na sytuację majątkową drugiego z małżonków. Małżonek upadłego nie będzie ponosił odpowiedzialności za długi swego wybranka i nie będzie zobowiązany do ich regulowania czy to w postępowaniu upadłościowym czy też poza nim.
Upadłość konsumencka - wszystkie wpisy
Chcesz porozmawiać o współpracy?
Napisz do nas na: