Jednym z kluczowych haseł upadłości konsumenckiej jest masa upadłości. W niniejszym artykule wyjaśniamy czym ona jest i jakie znaczenie ma jej ustalanie dla konsumenta w toku postępowania upadłościowego.
Z dniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej powstaje tzw. masa upadłości. Jest to majątek zgromadzony przez dłużnika przed ogłoszeniem upadłości i nabyty po jej ogłoszeniu (art. 62 Prawa upadłościowego – dalej „PrUp”). Chodzi tu jednak wyłącznie o aktywa, a więc przysługujące dłużnikowi zbywalne prawa majątkowe jak np. prawo własności nieruchomości czy ruchomości, wierzytelności itp. Często w nomenklaturze prawniczej mówi się o „zobowiązaniach masy upadłości” czy „odpowiedzialności masy upadłości”, co sugerować może podmiotowość owego majątku. Tymczasem masa upadłości nie posiada ani osobowości prawnej, ani zdolności prawnej. Podmiotowość prawna przysługuje natomiast upadłemu, a nie jego majątkowi.
Z masy upadłości pokrywane są koszty postępowania upadłościowego oraz zobowiązania upadłego konsumenta. Jak wyżej wspomniano w skład masy upadłości wchodzi cały majątek należący do konsumenta w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty w toku postępowania upadłościowego, w tym przykładowo majątek nabyty w drodze dziedziczenia czy darowizny. Wśród składników masy wyróżnić należy przykładowo: prawo własności, prawo użytkowania wieczystego, ograniczone prawa rzeczowe, wierzytelności, zbywalne prawa autorskie, prawa własności przemysłowej itp. Od każdej zasady istnieje wyjątek, a nie inaczej jest w wypadku masy upadłości. W jej skład nie wchodzą bowiem prawa osobiste upadłego, tj. takie jak prawo do zadośćuczynienia (np. za uszkodzenie ciała), służebność osobista czy prawo użytkowania.
Ustalenie składu masy upadłości następuje przez sporządzenie w Krajowym Rejestrze Zadłużonych spisu objętych przez syndyka ruchomości, nieruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących upadłemu praw majątkowych, a także przez sporządzenie spisu należności. Syndyk sporządza także spis składników majątkowych, których nie objął na skutek czynności bezskutecznych.
Po zakończeniu ustalania składu masy upadłości syndyk składa spis inwentarza, który obejmuje raporty ze sporządzonych według stanu na dzień ogłoszenia upadłości spisów:
1) objętych przez syndyka ruchomości, nieruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących upadłemu praw majątkowych;
2) ruchomości, nieruchomości oraz środków pieniężnych, których syndyk nie objął;
3) należności.
Spis inwentarza ma na celu pełną inwentaryzację majątku konsumenta i zawiera wykaz wszystkich składników majątku upadłego. Warto zauważyć, że zgodnie z art. 69 ust. 3 PrUp „domniemywa się, że rzeczy znajdujące się w posiadaniu upadłego w dniu ogłoszenia upadłości należą do majątku upadłego”. Stąd w spisie inwentarza powinny zostać ujęte również te rzeczy, które na dzień ogłoszenia upadłości znajdują się w posiadaniu konsumenta (choćby nie były jego własnością!). Domniemanie to można obalić w drodze wniosku do sędziego-komisarza o wyłączenie danego składnika z masy upadłości (na podstawie art. 73 i nast. PrUp).
Wraz ze sporządzeniem spisu inwentarza syndyk dokonuje oszacowania składników masy upadłości (art. 69 ust. 2 PrUp). Oszacowania może dokonać sam syndyk i to bez udziału biegłych, jednak w przypadku nieruchomości czy ruchomości o szczególnym charakterze (np. broń, egzotyczne zwierzęta) trudno sobie wyobrazić pominięcie pomocy ze strony biegłego. Przydatne w toku szacowania składników masy mogą się okazać posiadane przez upadłego ekspertyzy, co często może mieć miejsce w przypadku, gdy przeciwko konsumentowi prowadzona była egzekucja z nieruchomości, której częścią jest opis i oszacowanie. Jej efektem jest bowiem operat szacunkowy powstały na zlecenie komornika.
Po ogłoszeniu upadłości syndyk niezwłocznie przystępuje do spisu inwentarza i oszacowania masy upadłości (art. 306 zd. 1 PrUp). W myśl zaś art. 306 zd. 2 ustawy „Syndyk składa sędziemu-komisarzowi spis inwentarza wraz z planem likwidacyjnym w terminie trzydziestu dni od dnia ogłoszenia upadłości”. Ustawodawca przewidział, że sporządzenie spisu inwentarza wraz z oszacowaniem nie zawsze będzie możliwe w terminie 30 dni od ogłoszenia upadłości. Wówczas syndyk – zgodnie z art. 307 ust. 2 zd. 1 PrUp – składa sędziemu-komisarzowi, w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia upadłości, pisemne sprawozdanie ogólne o stanie masy upadłości i o możliwości zaspokojenia wierzycieli. Na podstawie spisu inwentarza i innych dokumentów upadłego oraz oszacowania syndyk sporządza sprawozdanie finansowe na dzień poprzedzający ogłoszenie upadłości i niezwłocznie przedkłada je sędziemu-komisarzowi.
Ustawodawca nie wymaga od konsumenta, aby ten podejmował aktywne działania podczas ustalania składu masy upadłości. Jednak to w interesie upadłego leży rzetelne odzwierciedlenie w spisie inwentarza rzeczywistego stanu rzeczy. Przy szacowaniu składników masy warto z kolei czuwać nad rzetelną wyceną, bowiem im większy i bardziej wartościowy majątek zostanie przez syndyka ustalony, tym w większym stopniu wierzyciele zostaną zaspokojeni, a pozostała do spłaty zaległość ulegnie zmniejszeniu.
Warto więc w toku postępowania upadłościowego mieć wsparcie ze strony doświadczonego prawnika, który w interesie upadłego będzie patrzeć na ręce syndykowi.
Upadłość konsumencka - wszystkie wpisy
Chcesz porozmawiać o współpracy?
Napisz do nas na: